Boyun ve bel ağrılarında radyofrekans faset eklem blokajı
Faset eklem ağrısı yaş ile beraber aktivite düzeyi arttıkça artmaktadır. Faset eklem ağrısı öne eğilince, dönme hareketlerinde şikayetler artar istirahatte geçmektedir. Öne eğilme, yana eğilme, geri eğilmelerde şikayetler artmaktadır. Bazen travma sonrası bozukluklarla ilişkilidir. Muayene seviye hakkında bilgi verir. Servikal omurga sternokleidal kasın arkasında boyun yan tarafında palpasyon ile ağrılı faset ortaya çıkar. Hastanın öyküsü, görüntüleme ve tanısal infiltrasyonlar faset sendromuna bağlı boyun ağrısını ortaya koyar. Görüntüleme bulguları arasında eklem içi vakum fenomeni, eklemde sıvı artışı, faset eklemin daralması faset eklem kenarında osteofitler, nöral foramenin daralması, ligamentum flavum hipertrofisi gibi bulgular görülmektedir. PET CT taramaları faset eklemdeki enflamasyonu saptayabilir. Alternatif olarak ağrı düzeyini belirlemek için cilt yüzeyine radyoopak bir işaret konulabilir. Standart ve dinamik servikal omurga grafilerinde normal ve patolojik eğrilikler saptanabilir. Omurgada fizyolojik eğriliklerin değiştiği yerlerde faset eklem ağrısı olması daha olasıdır. Servikal bölgede alt servikal bölgede ağrı olması daha olasıdır. Patolojik eğrilikleri skolyoz, boyun düzleşmesi, kifoz artışı durumlarda x-ray grafiler skleroz ve osteofit gibi faset eklem artrit bulgularını maksimum ağrı noktası ve basınç artışı bölgelerini çıkarabilir. Bunun yanında emar eklem içi sıvı artışı, bağ hipertrofisi, eklem kenarında skleroz artışını ortaya çıkarabilir. Doğru tanıya ulaşmak için potansiyel ağrı kaynakları muayene bulguları ilişkilendirilmelidir. Ağrılı faset tanısı doğrulandıktan sonra 4 hafta ilaç tedavisi fizik tedavi önerilir. Hasta bu tedavilerden sonuç alamıyorsa girişimsel ağrı tedavileri planlanabilir.
Steroid enjeksiyonları
Görüntüleme altında sterilite koşulları altında 22 G iğne eklem içine doğru ilerletilir. Kontrast madde enjeksiyonu ile iğnenin eklem içinde olduğu teyit edilir. Tercihe bağlı olarak salin ya da lokal anestezik steroid ile karışımı enjekte edilir. Bu enjeksiyon blok için bilgi sağlar. Öncelikle lokal anesteziye bağlı ne kadar ağrı azalması var kayıt edilir. Genellikle 3. günde steroid antiinflamatuar etkisi başlar. Fazla sıvı enjeksiyon yapıldığında epidural, periradiküler alana sızıntı olabilir. Steroid etkisi ileriki günlerde ortaya çıkar. Çoğu kılavuza göre radyofrekans tedavisinden önce iki sinir bloğu zorunludur. Bunlar omurganın her seviyesinde duyusal innervasyonu alan sinirlere ulaşarak blok yapılır. Teşhis ve tedavi için skopi altında işlem yapılabilir. Radyasyondan kaçınmak için ultrason altında sinir blokajı yapılabilir. Medyan dal bloğu faset eklem blokajı aksine seçici dal blogu olarak düşünülmelidir. Görüntüleme altında medyan sinir seviyesine 0,2-0,3 cc steroid enjeksiyonu yapılabilir. Servikal omurga söz konusu olduğunda medyan dal bloğuna erişim posterolateraldedir. İğne sterilite sonrası yanlış değerlendirmelere neden olmamak için lokal anestezi yapılmadan 22 G iğne ilerletilir. İğne görüntüleme altında ilerletildiğinde kemik teması olması gerekmektedir. Hasta ağrı bloğun etkisini öğrenmek için işlem öncesi ve sonrası değerlendirilmelidir. Genelde ağrı bloğu 4 VAS derecesinde azalma oluyorsa pozitif kabul edilir. Anestezinin lokal yarılanma ömrüne bağlı olarak ağrı geri gelebilir. En az 48 saat süreyle yapılan iki medyan sinir bloğu etkili ise radyofrekans ile dal bloğu endikedir.
Radyofrekans faset eklem blokajı
Bu tedavi tercihe bağlı olarak sedasyon ya da sedasyonsuz yapılabilir. Hasta konforu için işleme başlamadan lokal anestezi yapılır. Görüntüleme altında probun ucu medyan sinire paralel olacak şekilde yerleştirilir. Akım üreten cihazla ile prob ucunda yüksek frekans üretilir. Bu frekans oluşturduğu titreşim ile bir ısı oluşturur. Günümüzde yaygın olarak kullanılan iki tür radyofrekans enerjisi vardır. Birincisi devamlı akım ile termik etki ile ablasyon oluşturur. Bu termik etki genelde probun aktif 5mm ucu çevresinde 3-5 mm çapında etki alanıdır. İkincisi darbeli bir frekans ile manyetik alan ile 40-42 derece arasında kontrol edilir. Faset eklem darbeli radyofrekans uygulamasında 2-4 ay ağrı kontrolü sağlayarak dokunun iyileşmesine zaman sağlar. Termik etki ile ablasyon istendiğinde 2 3 defa radyofrekans ile 90 derece 90 saniye ablasyon uygulanır. Daha geniş bölgeye termik etki sağlamak için ucuna eğim verilmiş prob kullanılır. Her döngüde 90 derece prob döndürülerek etki alanı genişletilir. Medyan sinirlere yakınlığı ve diğer sinirlerden uzaklığını belirleme için duyu ve motor testleri yapılır. İğne ucunun güvenliği floroskopi ile kontrol edilir. Duyusal test esnasında %50 hzlik bir empedans kullanılarak stimülasyon voltajı 1 V a kadar enerjisi artırılır. Bu sırada prob medyan dala yakınsa işlem sırasında klinik değişiklik olur. Çoğu zaman ağrı en yüksek voltajdan önce ortaya çıkar. Motor testi esnasında 2 Hz empedansta voltaj artırılarak stimülasyon gerçekleştirilir. Duyarlılık testine göre en az iki kat voltajda kasılma olmazsa iki volt için konum güvenli kabul edilir. İşlem sonrası 60 dakika sonra hastaneden çıkabilir. işlem sonrası araç kullanımına izin verilmez. İşlemden 6 hafta sonra kontrole çağrılır. işlem sonrası nörojenik ağrı devam edebilir.
Boyun ağrısının nedenlerinden olan servikal faset sendromu boyun hareketlerinde ağrı nedeni olabilir. Fizik tedaviden fayda görmeyen hastalarda radyofrekans ablasyon skopi altında iğne ucunun yeri tesbit edilerek yapılan güvenli bir tedavi yöntemidir.